நைரோபி தேசிய பூங்கா
| நைரோபி தேசிய பூங்கா | |
|---|---|
ஐயுசிஎன் வகை II (தேசிய வனம்) | |
| அமைவிடம் | கென்யா |
| அருகாமை நகரம் | நைரோபி |
| பரப்பளவு | 117.21 km2 (45.26 sq mi) |
| நிறுவப்பட்டது | 1946 |
| நிருவாக அமைப்பு | Kenya Wildlife Services Weather rages from 40 degrees |
நைரோபி தேசிய பூங்கா (Nairobi National Park) என்பது கென்யாவில் உள்ள ஒரு தேசிய பூங்கா ஆகும். கென்யாவின் முதல் தேசிய பூங்காவான இது 1946 ஆம் ஆண்டு நிறுவப்பட்டது. கென்யாவின் தலைநகரான நைரோபியின் மையப்பகுதியில் தெற்கே கிட்டத்தட்ட 7 கிலோமீட்டர் (4 மை) தொலைவில் அமைந்துள்ளது. இது மெட்ரோபோலிஸிலிருந்து பூங்காவின் மூன்று பக்கங்களில் மின்சார வேலி அமைக்கப்பட்டுள்ளது. அதே நேரத்தில் இதன் வேலி இல்லாத இதன் தெற்கு எல்லை அருகிலுள்ள கிட்டென்கெலா சமவெளிகளுக்கு இடையில் வனவிலங்குகள் இடம்பெயர ஏற்றதாக உள்ளது. வறண்ட காலங்களில் தாவர உண்ணிகள் பூங்காவில் கூடுகின்றன. அதிகரித்து வரும் மனிதர் மற்றும் கால்நடைகளின் எண்ணிக்கை, மாறிவரும் நிலத்தின் பயன்பாடு, வனவிலங்குகளை வேட்டையாடுதல் ஆகியவற்றால் நைரோபி தேசிய பூங்கா பாதுப்புகளை எதிர்கொள்கிறது.[1] நகரத்திற்கு அருகாமையில் இருந்தாலும், சிறிய அளவில் இருந்தாலும், இது பெரிய அளவில், மாறுபட்ட வனவிலங்குகளைக் கொண்டுள்ளது.[2] இது கென்யாவின் மிகவும் வெற்றிகரமான காண்டாமிருக சரணாலயங்களில் ஒன்றாகும்.
வரலாறு
[தொகு]19 ம் நூற்றாண்டின் பிற்பகுதியில் பூங்காவிற்குஅருகில் அமைந்துள்ள பகுதியில் பிரித்தானிய குடியேறிகள் வந்தனர். அந்த நேரத்தில், இன்றைய நைரோபியின் கிழக்கு, தெற்கே உள்ள சமவெளிகளில் ஏராளமான வனவிலங்குகள் இருந்தன. நாடோடி மாசாய் இன மக்கள் வனவிலங்குகளுக்கு மத்தியில் வாழ்ந்து தங்கள் கால்நடைகளை மேய்த்துவந்தனர். கிகுயு மக்கள் நைரோபிக்கு மேலே உள்ள வனப்பகுதிகளில் மலைகளில் வசித்து வேளாண்மை செய்து வந்தார். நைரோபி வளர்ந்தபோது, அது 1910 ஆம் ஆண்டில் 14,000 மக்களைக் கொண்டிருந்தது - மனிதர்களுக்கும் விலங்குகளுக்கும் இடையே மோதல்களும் அதிகரித்தன. நகரத்தின் வசிப்பவர்கள் சிங்கங்களுக்கு எதிராக இரவில் துப்பாக்கிகளைப் பயன்படுத்தினர். வரிகுதிரைகள் மற்றும் ஸ்பராக்கள் நடந்து சென்று தங்கள் மலர் படுக்கைகளை பாழாக்கிவிட்டதாக மக்கள் புகார் அளித்தனர். நைரோபியின் மேற்கு மற்றும் தெற்கே உள்ள பரந்த சமவெளிகளுக்கு விலங்குகள் படிப்படியாக மட்டுப்படுத்தப்பட்டன.
இயற்கை ஆர்வலர் மெர்வின் கோவி நைரோபியில் பிறந்தார். ஒன்பது ஆண்டுகள் விடுமுறைக்குப் பிறகு 1932[3] ஆம் ஆண்டு கென்யாவுக்குத் திரும்பிய அவர், அத்தி சமவெளிகளில் வேட்டை விலங்குகளின் எண்ணிக்கை குறைந்துவிட்டதைப் பார்த்து அதிர்ச்சியுற்றார். பின்னர் அவர் இந்த இடத்தை விரைவாக மறைந்து கொண்டிருந்த ஒரு சொர்க்கம் என்று நினைவு கூர்ந்தார்.இந்த நேரத்தில், பின்னர் நைரோபி தேசிய பூங்காவாக மாறிய பகுதி தெற்கு விளையாட்டு காப்பகத்தின் ஒரு பகுதியாக இருந்தது. காப்பகத்தில் வேட்டையாடுதல் அனுமதிக்கப்படவில்லை, ஆனால் கால்நடை மேய்ச்சல், குப்பை கொட்டுதல், ராயல் விமானப்படையின் குண்டுவீச்சு உட்பட கிட்டத்தட்ட அனைத்து பிற நடவடிக்கைகளும் அனுமதிக்கப்பட்டன. கென்யாவில் ஒரு தேசிய பூங்கா அமைப்பை நிறுவுவதற்காக கோவி பரப்புரை செய்யத் தொடங்கினார். இந்த விசயத்தை ஆராய அரசாங்கம் ஒரு குழுவை அமைத்தது.[3]
1946 ஆம் ஆண்டில் நெரோபி தேசியப் பூங்கா அதிகாரப்பூர்வமாக திறக்கப்பட்டது.[4] நைரோபி தேசிய பூங்கா கென்யாவில் நிறுவப்பட்ட முதல் தேசிய பூங்கா ஆகும். பூங்கா உருவாக்கிய போது மாடுகளை மேய்த்துக் கொண்டிருந்த மசாய் மக்கள் மேய்ச்சல் நிலங்களில் இருந்து அகற்றப்பட்டனர்.[5] கோவி நைரோபிய தேசிய பூங்காவின் இயக்குநராக நியமிக்கப்பட்டு, 1966 வரை அந்தப் பதவியில் இருந்தார்.[4] 1989 ஆம் ஆண்டில், கென்யாவின் ஜனாதிபதி டேனியல் அராப் மோய் பன்னிரண்டு டன் யானைத் தந்தங்களை பூங்காவில் உள்ள ஒரு தளத்தின் போட்டு எரித்தார். இந்த நிகழ்வு கென்யாவின் வன உயிரி பாதுகாப்பு திட்டத்தை மேம்படுத்தியது.[6]
நிலவியல்
[தொகு]பூங்கா 117.21 சதுர கிலோமீட்டர் (28,963 ஏக்கர்) பரப்பளவைக் கொண்டுள்ளது மற்றும் ஆப்பிரிக்காவின் பெரும்பாலான தேசிய பூங்காக்களுடன் ஒப்பிடுகையில் இது சிறியதாக உள்ளது. பூங்காவின் உயரம் 1,533 மற்றும் 1,760 மீட்டர் (5,030 மற்றும் 5,774) இடையில் உள்ளது. இது வறண்ட களநிலையை கொண்டுள்ளது. இந்த பூங்கா ஆத்தி-கப்தி சுற்றுச்சூழலின் ஒரே பாதுகாக்கப்பட்ட பகுதியாகும், இது இந்த சுற்றுச்சூழலில் 10% க்கும் குறைவாக உள்ளது. இந்த பூங்காவில் பல்வேறு வகையான வாழ்விடங்களும், இனங்களும் உள்ளன.
நைரோபி மையத்திலிருந்து 7 கிமீ (4 மைல்) தூரத்தில் இந்த பூங்கா அமைந்துள்ளது. பூங்காவின் வடக்கு, கிழக்கு மற்றும் மேற்கு எல்லைகளைச் சுற்றி மின் ஃபென்சிங் உள்ளது. அதன் தெற்கு எல்லை பாகத்தி ஆற்றின் மூலம் உருவாகிறது. இந்த எல்லை கட்டப்பட்டதல்ல, மற்றும் கிட்டிசெலா பாதுகாப்புப் பகுதிக்கு (பூங்காவின் தெற்கே தெற்கே அமைந்துள்ளது) மற்றும் அத்தி-கப்தி எபோதும் சமவெளிக்கு திறந்திருக்கும். இந்த எல்லைக்குள்ளேயே பெரிய கூட்டம் நிறைந்த இனங்கள் கணிசமான எண்ணிக்கையில் உள்ளது.
நகரத்திலிருந்து பூங்காவை பிரிக்கும் வேலி விமான நிலையத்தை விட்டு வெளியேறும் நெடுஞ்சாலை வழியாக இயங்குகிறது. இது பல கென்யர்கள் பெருமைக்குரிய ஒரு விஷயமகா எண்ணுகின்றனர். இந்த பூங்கா மட்டுமே இயற்கையான சஃபாரி பூங்கா ஆகும்.
ஃப்ளோரா
[தொகு]பூங்காவின் முக்கிய சூழல் சிதறடிக்கப்பட்ட அகாசிய புதர்களைக் கொண்டுள்ள திறந்த புல்வெளி அமைப்பாகும். பூங்காவின் மேற்கு மலைத்தொடர்கள் ஓலே ஆப்பிரிக்கா, க்ரோடான் டிகோகாமமாஸ், பிராக்லேனா ஹட்சின்ஸ் மற்றும் கலோடென்ட்ரம் ஆகியவற்றின் நிலப்பகுதிகளைக் கொண்டுள்ளன. இந்த பகுதிகளின் குறைந்த சரிவு புல்வெளிகள் காணப்டுகின்றது. இந்த புல்வெளிப் பகுதிகளில் தேமேடா, சைப்ரஸ், டிஜெகாரியா மற்றும் சைனோடான் இனங்கள் காணப்படுகின்றன. மஞ்சள்-கரைசல் அகாசியா சாந்தோபிலியாவைச் சிதறடித்தாற்போல் காணப்டுகின்றது. பூங்காவின் தெற்கில் ஆத்தி நதியின் ஒரு கிளைநதியும் உள்ளது. உடைந்த புஷ் மற்றும் ஆழமான பாறை பள்ளத்தாக்குகள் உடைய பகுதிகள் இங்கு உள்ளன. பள்ளத்தாக்குகளில் உள்ள இனங்கள் பெரும்பாலும் அகாசியா மற்றும் யூபார்பியா கொன்டேலாபுரமாக உள்ளன. அச்சோடிஸ் டிமிடியாடா, கேண்டியம் ஷிமிப்பீரியா, எல்லியெண்டெண்ட்ரான் பச்சனானி, ஃபிகஸ் எயியோகார்பா, அஸ்பிலியா மொஸம்பியென்சிஸ், ரஸஸ் நேட்டாலென்ஸ் மற்றும் நியூடோனியா இனங்கள் ஆகியவை பிற மரம் வகைகளில் அடங்கும். பாறை மலைகளில் வளரும் பல தாவரங்கள் நைரோபி பகுதியில் தனித்துவமாக உள்ளன. இந்த இனங்கள் யூபார்பியா ப்ரிவிடோர்டா, டிரிமியா கல்கேராடா மற்றும் முர்டானியா கிளார்கானா ஆகியவை அடங்கும்.
விலங்குகள்
[தொகு]
பூங்காவில் பெரிய மற்றும் பல்வேறு வன உயிரினங்கள் உள்ளன. பூங்காவில் காணப்படும் இனங்கள், கேப் எருமை, பாபூன்ஸ், கிழக்கு கறுப்பு காண்டாமிருகங்கள், கேசெல்ல்கள், சோர்பாஸ், டான்சானியன் செடல்கள், கோக்'ஸ் ஹார்ட்டிஸ்டெஸ்ட், ஹிப்போபோட்டமி, லெப்பார்ட்ஸ், கிழக்கு ஆபிரிக்க சிங்கங்கள், எல்டாஸ், இம்பலா, மாசாய் ஜிராஃபஸ், ஆஸ்ட்ரிக்ஸ், கஸ்தூரிகள் மற்றும் வாட்டர்ப்ஸ்.காட்டுப்பகுதி விலங்குகள் மற்றும் வரிக்குதிரை உள்ளிட்ட ஹெர்பிவோர்ஸ், கிட்டிசெலா கான்செர்வேஷன் பகுதி மற்றும் பூங்காவின் தெற்கில் குடிபெயர்ந்த இடமாக அத்தி-கப்தி சமவெளி உள்ளது. விலங்குகள் ஈரமான பருவத்தில் சமவெளிகளைப் வாழ்வதோடு உலர் பருவத்தில் பூங்காவிற்குத் திரும்புகின்றன. பூங்காவில் வனவிலங்கு செறிவு வறண்ட பருவத்தில் அதிகமாகவும் பூங்காவிற்கு வெளியே உள்ள பகுதிகளில் குறைந்தும் காணபடுகின்றது. ஆத்தி ஆற்றின் குறுக்கே கட்டப்பட்ட சிறிய அணைகள் இந்த வெளிப்புறப் பகுதிகள் விட அதிகமான நீர் ஆதாரங்களை அளிக்கின்றன. இங்குள்ள விலங்குகளை வறண்ட பருவத்தில் நீர் சார்ந்துள்ள தாவரங்கள் வெகுவாக ஈர்க்கின்றன. உலர் பருவத்தில் வனவிலங்கு குடியேற்றத்திற்கான வடக்கு எல்லை இந்த பூங்கா ஆகும். இந்த பூங்காவில் பறவை வகைகளில் அதிக பன்முகத்தன்மை கொண்டிருக்கிறது, பூங்காவில் 500 நிரந்தர மற்றும் புலம்பெயர்ந்த விலங்கினங்கள் உள்ளன.

பூங்காவில் டேவிட் ஷெல்ப்ரிக் டிரஸ்ட் இயங்குகிறது. அது யானை மற்றும் ஆதரவற்ற யானை கன்றுகளை பரமரிகின்றது. பின்னர் அவற்றை பாதுகாப்பான சரணாலய பகுதிகளில் மீண்டும் சுதந்திரமாக வாழ வழி செய்கின்றது. அனாதையான மற்றும் நோயுற்ற விலங்குகள் கென்யா முழுவதும் இருந்து சரணாலயம் கொண்டுவரப்பட்டு, பூங்காவின் முக்கிய நுழைவாயிலுக்கு அருகில் உள்ள இந்த சரணாலயத்தில் பரமரிகபடுகின்றது. நைரோபி தேசிய பூங்கா சில நேரங்களில் "ரைனோசெரோஸ் சரணாலயம்" என்று பொருள்படும் கிஃபுரு ஆர்க் என்றும் அழைக்கப்படுகிறது. இது கென்யாவின் மிகவும் வெற்றிகரமான காண்டாமிருக சரணாலயங்களில் ஒன்றாகும்.
பாதுகாப்பு
[தொகு]
மெர்வின் கோவி கென்யாவின் தேசியப் பூங்காக்கள் பலவற்றின் வளர்ச்சியை மேற்பார்வையிட்டதோடு மனித பார்வையாளர்களை மனதில் வைத்து இந்த பூங்காவை வடிவமைத்தார். இந்த முக்கியத்துவம் பிற்காலத்தில் கென்யாவின் முதன்மை தொழிலாக சுற்றுலாவை ஆக்கியது. இருப்பினும், அது மனித மக்களுக்கும் வன வாழ்வுக்கும் இடையிலான பிரச்சினைகளை அதிகப்படுத்தியது. பூங்காக்கள் அருகே வாழும் விவசாயிகள் பூங்காக்கள் நிறுவுவதில் ஆர்வம் கொண்டிருக்கவில்லை. சில நில உரிமையாளர்கள் கென்யாவின் வன வாழ்வு சரணாலயங்கள் அவர்களுக்கு நல்லதல்ல என்று நினைக்கிறார்கள். 1948 ஆம் ஆண்டில் 188,976 பேர் நைரோபியில் வசித்து வந்தனர். 1997 ஆம் ஆண்டில் நகரின் மக்கள் தொகை 1.5 மில்லியனாக அதிகரித்தது. பூங்காவின் எல்லைகளுக்கு அடுத்து மக்கள் வாழ்கின்றனர். இதனால் மனித-விலங்கு மோதல்கள் உருவாக்குகிறது. மக்கள் மாசு மற்றும் குப்பைகளை உருவாக்குகின்றனர். பூங்காவின் வடக்கு எல்லையுடன் அமைந்துள்ள தொழிற்சாலைகளிலிருந்து கழிவுப்பொருள் மற்றும் தொழில்துறை கழிவுகள் பூங்காவின் மேற்பரப்பு மற்றும் நிலத்தடி நீர் அமைப்புகளை மாசுபடுத்துகின்றன.
1904 மற்றும் 1911 ஆம் ஆண்டுகளில் மாசாயுடனான உடன்படிக்கைகள் கென்யாவின் அருகே லெயிக்கிபியா ஏக்கர் பகுதியில் தங்கள் வடக்கு மேய்ச்சல் நிலங்கள் அனைத்தையும் கைப்பற்றும்படி கட்டாயப்படுத்தியது. நிலத்தை இழந்த சிலர் கீட்டீலா பிரதேசத்தில் மீள்குடியேற்றப்பட்டனர். மசாயின் ஆயர் வாழ்க்கை வன விலங்குகளுடன் எந்த மோதலையும் ஏற்படுத்தவில்லை. இன்றைய கிட்டெனேலாவின் முன்னாள் மசாய் குழுவால் தனியார்மயமாக்கப்பட்டு, சில விவசாயிகள் விவசாயிகளுக்கு விற்கப்பட்டு வருகின்றன. வீடுகள், பயிரிடப்பட்ட அடுக்குகள், பள்ளிகள், கடைகள் மற்றும் பார்கள் கிட்டெனேலா சமவெளிகளில் காணப்படுகின்றன. பூங்காவின் வருவாய்கள் தேசிய பூங்காவின் முன்னிலையிலிருந்து கிட்கேஎலாவில் வாழும் மக்களுக்கு சமூக திட்டங்களுக்கு பயன்படுத்தப்பட்டு வருகின்றன. பல மஸாய் நில உரிமையாளர்கள் கிண்டன்லா நில உரிமையாளர்கள் சங்கத்தை உருவாக்கியுள்ளனர். இதனால் கென்ய வனவிலங்கு சேவையுடன் வனவிலங்குகளை பாதுகாப்பதோடு உள்ளூர் மக்களுக்கு நன்மைகள் கிடைக்கின்றது.
பூங்கா மற்றும் ஆத்தி-கபீதி சமவெளிகள் ஆகியவை வனப்பகுதியிலுள்ள மக்கள்தொகைகளால் இணைக்கப்பட்டுள்ளன. பூங்காவின் தெற்கே இருக்கும் சமவெளிகள் ஈரமான பருவத்தில் விலங்குகளின் முக்கிய உணவுப் பகுதிகளாகும். நகரம் நிறுவப்படுவதற்கு முன்னர், மிருகங்களை மற்ற விலங்குகள் பின்தொடர்ந்து, கிளிமஞ்சாரோ மலையிலிருந்து கென்யா மலையைச் சுற்றியும், செரங்கெட்டியில் இடம்பெயரும் புலம்பெயர்ந்தவர்களிடமிருந்து ஒரு குடியேற்றத்தை நோக்கி நகர்ந்தனர். இருப்பினும், நகரம் வளர்ந்ததால், பூங்காவின் விலங்குகளின் குடியேற்றத்தின் வடக்கு எல்லையாக இருந்தது. குடிபெயர்ந்த விலங்குகள் கிட்டிசெலா என்றழைக்கப்படும் ஆத்தி சமவெளிகளின் பகுதியினூடாக பயணம் செய்வதன் மூலம் தங்களது தெற்கு மேய்ச்சலை அடையலாம். பூங்காவின் புலம்பெயர்ந்த இனங்கள் கூட குடியேற்ற வடிவங்களை, ஃபென்சிங் மற்றும் நைரோபி மற்றும் பிற தொழிற்துறை நகரங்களுடனான அவற்றின் நெருக்கத்தை மாற்றுவதன் மூலம் அச்சுறுத்தப்படுகின்றன. இந்த நடவடிக்கைகள் விலங்குகளின் சுற்றுச்சூழலைப் பிரிக்கின்றன, அவற்றின் வாழ்விடத்தை ஆக்கிரமிக்கின்றன.
சுற்றுலா மற்றும் கல்வி
[தொகு]நைரோபியில் உள்ள சுற்றுலா பார்வையாளர்களுக்காக நைரோபி தேசிய பூங்கா முக்கிய சுற்றுலா அம்சமாக உள்ளது. சுற்றுலா பார்வையாளர்களின் கவர்ச்சிகரமான பூங்காவின் மாறுபட்ட பறவை இனங்கள், சிறுநீர், சிறுநீரகம், சிறுத்தை மற்றும் சிங்கம் ஆகியவைகளை கண்டு இரசிகின்றனர். ஜூலை மற்றும் ஆகஸ்டில், ஐவரி எரியும் தள நினைவுச்சின்னம், மற்றும் நைரோபி சஃபாரி வாக் மற்றும் விலங்கு அனாதை இல்லம் ஆகியவற்றில் காட்டுயிர் மற்றும் ஜீப்ரா நகர்வுகள் மிகவும் புகழ் பெற்றதாகும். நைரோபியில் உள்ள வனப்பகுதிகளில் பூங்காவிற்கும், ஆயிரக்கணக்கான கென்யக் குழந்தைகளுக்கும் பள்ளி வனப்பகுதிகளில் ஒவ்வொரு வாரமும் பூங்காவிற்கு வருகை தருகின்றனர்.
வனவிலங்கு பாதுகாப்பு கல்வி மையம் பூங்கா மற்றும் விலங்கு அனாதை இல்லத்தின் வன மற்றும் வழிகாட்டுதல் சுற்றுப்பயணங்கள் பற்றிய விரிவுரைகள் மற்றும் வீடியோ நிகழ்ச்சிகளைக் கொண்டுள்ளது. இந்த சுற்றுப்பயணங்கள் முக்கியமாக, பள்ளிகளிலும் உள்ளூர் சமூகங்களிடத்திலும் கல்வி பயில வேண்டும். கென்யா வனவிலங்கு சேவை ஒரு சஃபாரி வாக் ஒன்றை உருவாக்கியது, இது கென்யாவில் இருக்கும் தாவரங்கள் மற்றும் விலங்குகளின் பல்வேறுவற்றைக் காட்டுகிறது, மேலும் அவை கென்யாவின் மக்களை எவ்வாறு பாதிக்கின்றன என்றும் விவரிகின்றது.
நூலடைவு
[தொகு]- Brett, Michael; Christine Riley (1995). Kenya the Beautiful. Struik. ISBN 1-85368-557-7.
{{cite book}}: More than one of|ISBN=and|isbn=specified (help); More than one of|author2=and|last2=specified (help)[தொடர்பிழந்த இணைப்பு] - Hodd, Michael (2002). East Africa Handbook: The Travel Guide. Footprint Travel Guides. ISBN 1-900949-65-2.
{{cite book}}: More than one of|ISBN=and|isbn=specified (help) - Honey, Martha (1999). Ecotourism and Sustainable Development: Who Owns Paradise?. Island Press. ISBN 1-55963-582-7.
{{cite book}}: More than one of|ISBN=and|isbn=specified (help) - Morell, Virginia (July–August 1996). "Surrounded! – civilization is encroaching on Nairobi National Park in Kenya – Nairobi's Wild Side". International Wildlife இம் மூலத்தில் இருந்து 2016-01-09 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20160109071911/http://findarticles.com/p/articles/mi_m1170/is_n4_v26/ai_18388413.
- Porteous, J. Douglas; Sandra Eileen Smith (2001). Domicide: The Global Destruction of Home. McGill-Queen's Press. ISBN 0-7735-2258-1.
{{cite book}}: More than one of|ISBN=and|isbn=specified (help); More than one of|author2=and|last2=specified (help) - Prins, Herbert; Jan Geu Grootenhuis; Thomas T. Dolan (2000). Wildlife Conservation by Sustainable Use. Springer. ISBN 0-412-79730-5.
{{cite book}}: More than one of|ISBN=and|isbn=specified (help); More than one of|author2=and|last2=specified (help); More than one of|author3=and|last3=specified (help) - Riley, Laura; William Riley (2005). Nature's Strongholds: The World's Great Wildlife Reserves. Princeton University Press. ISBN 0-691-12219-9.
{{cite book}}: More than one of|ISBN=and|isbn=specified (help); More than one of|author2=and|last2=specified (help)
ஆதாரங்கள்
[தொகு]- ↑ (2003) "Direct payments as a mechanism for conserving important wildlife corridor links between Nairobi National Park and its wider ecosystem: The Wildlife Conservation Lease Program". {{{booktitle}}}.[தொடர்பிழந்த இணைப்பு]
- ↑ Riley 2005, p.90
- ↑ 3.0 3.1 Chamberlain, Francis (21 August 1996). "Obituary: Mervyn Cowie". The Independent இம் மூலத்தில் இருந்து 20 February 2009 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20090220112144/http://findarticles.com/p/articles/mi_qn4158/is_19960821/ai_n14069085.
- ↑ 4.0 4.1 பிழை காட்டு: செல்லாத
<ref>குறிச்சொல்;Morellஎன்னும் பெயரில் உள்ள ref குறிச்சொல்லுக்கு உரையேதும் வழங்கப்படவில்லை - ↑ Porteous 2001, p.132
- ↑ Honey 1999, p.300